De meeste boeren deugen (nog wel)

Nieuws 22 januari 2024 door Sergio Nieto Solis

De boeren kregen deze maand weer een zware klap te verduren, ditmaal in Duitsland. Een bezuinigingsmaatregel van het Duitse kabinet zadelt iedere boer jaarlijks met duizenden euro’s extra kosten op. Al gauw tuften duizenden tractoren in een lange file richting Berlijn. Snelwegen werden geblokkeerd, het openbaar vervoer lag dagenlang plat, en een woedende menigte bestormde een veerpont met aan boord de Duitse minister van Economische Zaken. Van agroreus tot kleine biologische boer, iedereen deed mee. De chaos was compleet. 

Valse tegenstelling

De taferelen doen denken aan de zomer van 2022, toen de boerenprotesten ons land in haar greep hielden. Farmer Defence Force – de meest extreme flank van de boerenbeweging – was er dan ook als de kippen bij om de Duitse boeren een hart onder de riem te steken: “Opgeven is geen optie, weiter geht’s!! De politiek moet wakker worden. Woke moet stoppen!” Het is een handige retorische truc: de belangen van duizenddingendoekje ‘woke’ tegenover die van de boerenstand. Maar wie doet alsof de verhoging van accijns op brandstof voor landbouwvoertuigen ook maar iets te maken heeft met een ‘woke-elite’ die de boerenstand om zeep wil helpen, creëert bewust een valse tegenstelling. Eentje waar ook de radicaal-rechtse partij Alternative für Deutschland – die zich opwerpt als de enige partij die er écht voor de boeren is – met succes gebruik van maakt. Zo vervlecht de partij op subtiele wijze hun radicale standpunten over migratie en de islam met de rechten van boeren. Een stem vóór de boeren, wordt er opeens een tégen buitenlanders. 

Problemen van boeren zijn echt

Als fatsoenlijke politieke partijen niet snel een antwoord vinden op deze goedkope, maar effectieve schijntegenstellingen van radicaal rechts, dreigt het de gehele boerenstand te verliezen. Terwijl veel boeren zich vooral zorgen maken om het voortbestaan van hun bedrijf. En die angst is terecht. Volgens het CBS leeft de helft van de boeren onder de armoedegrens. En hoewel een kwart (307 miljard euro tussen 2023-2027) van de totale begroting (!) van de EU naar landbouwsubsidies gaat, profiteren vooral de agroreuzen van de op het aantal hectare gebaseerde financiële steun. Zo ging jarenlang 80% van de miljardensubsidie naar 20% van de agrarische bedrijven, die vaak al tientallen miljoenen op de bank hebben staan. Niet voor niets deed een bezuinigingsmaatregel de protesten ontvlammen. Het is uiteindelijk de ongelijkheid en de daaruit voortvloeiende bestaansonzekerheid die de boeren dwars zit, niet het ‘woke-gedachtegoed’ in Berlijn of Amsterdam.

Gooi niet alle boeren op één (mest)hoop

Toch dreigen de economische problemen van voornamelijk kleine boeren nu te ontaarden in een oorlog tussen identiteiten: de boerenstand versus de stedelijke elite. Terwijl er boeren in alle soorten en maten zijn, waaronder veel welwillende boeren die best snappen dat we aan de vooravond van een grote transitie staan. Maar niet alleen radicaal rechts heeft daar schuld aan. Ook door de neiging van politici en journalisten om boeren als een homogene groep te zien, zoals Tjeerd de Groot van D66 deed door te spreken over halvering van ‘de veestapel’, creëer je een identiteit die er misschien helemaal niet is. Want hoeveel hebben een biologische boer met zestig koeien en een slachthuis dat 20.000 varkens per dag slacht eigenlijk gemeen? Een identiteit die alleen maar meer vorm kreeg door de duizend-en-een (goedbedoelde) reportages over de tegenstelling tussen stad en platteland. Koren op de molen voor radicaal-rechtse partijen die niets liever willen dan de boerenproblemen framen als een aanval van de ‘woke-elite’. 

Kosten duurzaamheidstransitie voor banken en agroreuzen

Veel verstandiger is om de problematiek van veel boeren weer te gaan zien voor wat het is: een economisch herverdelingsvraagstuk. Dus blijf in gesprek met jonge, welwillende boeren en vraag wat zij nodig hebben om duurzame investeringen te doen, zodat zij zich ook door andere partijen op het politieke spectrum gesteund voelen. Zorg daarnaast dat de kosten van de duurzaamheidstransitie niét voor de rekening komen van de kleine familiebedrijven of de biologische boeren, maar voor die van banken of agroreuzen die het systeem van eindeloze groei in stand houden. Dan zul je zien dat veel ‘nuchtere boeren’ al gauw schoon genoeg hebben van de radicaal-rechtse roepers. Want dat de Amsterdammers en Berlijners liever nepkroketten dan runderlapjes eten zal een boer met een goedgevulde portemonnee een worst wezen.